Tι είναι το σύνδρομο
ευερέθιστου εντέρου; Ποια είναι η συχνότητα εμφάνισης του και σε ποιες ηλικίες
εμφανίζεται συχνότερα;
Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, ευρέως γνωστό και ως σπαστική κολίτιδα, είναι μια λειτουργική διαταραχή του εντέρου που χαρακτηρίζεται από υποτροπιάζοντα επεισόδια κοιλιακού πόνου ή κοιλιακής δυσφορίας συνοδευόμενα από διαταραχές των κενώσεων. Είναι μια καλοήθης πάθηση, που ταλαιπωρεί όμως μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Η συχνότητα του κυμαίνεται από 10% - 20% στον γενικό πληθυσμό και απαντάται 3-4 φορές συχνότερα στις γυναίκες σχετικά με τους άντρες. Τα πρώτα συμπτώματα του συνδρόμου εμφανίζονται συνήθως στην ηλικία μεταξύ 15 – 30 ετών, αλλά η αρχική διάγνωση καθυστέρει, καθώς οι ασθενείς αναζητούν συνήθως ιατρική βοήθεια μετά την ηλικία των 40 ετών.
Που οφείλεται :
Η αιτιολογία του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου, είναι πολύπλοκη και δύσκολα κατανοητή, και απασχολεί την Ιατρική από τον 19ο αιώνα. Παρά την πολύπλευρη ερευνητική προσπάθεια δεν υπάρχει ακόμη και σήμερα μια πειστική αιτιολογική ερμηνεία. Ενοχοποιούνται διάφοροι παράγοντες όπως διαταραχή της κινητικότητας του εντέρου, ψυχολογικοί παράγοντες, δυσανεξία σε κάποιες τροφές, πιθανή επίδραση λοιμώξεων του εντέρου. Οι διαιτητικοί παράγοντες κατέχουν σημαντική θέση στην πρόκληση του συνδρόμου. Υπάρχουν 2 κύριες κατηγορίες ασθενών: 1) άτομα που δεν ανέχονται διαιτητικές αλλαγές ως προς την ποσότητα της τροφής., δηλαδή μεγάλα γεύματα ανεξαρτήτως συστάσεως προκαλούν συμπτώματα και 2) άτομα που παρουσιάζουν δυσανεξία σε ορισμένες τροφές, όπως όσπρια, λαχανικά, γάλα, γαλακτοκομικά προϊόντα, καφές, σοκολάτα, ξηροί καρποί κτλ. Υπάρχουν ενδείξεις συσχέτισης του συνδρόμου με λοιμώξεις του εντέρου από μικρόβια ή ιούς. Η έναρξη των συμπτωμάτων του ευερέθιστου εντέρου συμπίπτει μετά από επεισόδιο γαστρεντερίτιδας σε ποσοστό 15-20% των ασθενών. Τέλος σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δεδομένα υπάρχει διαταραχή των νεύρων και των μυών που ελέγχουν τη λειτουργία του εντέρου. Η φυσιολογική γαστρεντερική λειτουργία είναι το αποτέλεσμα της συνεργασίας μεταξύ του εντερικού νευρικού συστήματος, του αυτόνομου νευρικού συστήματος και του κεντρικού νευρικού συστήματος. Η επικοινωνία μεταξύ αυτών των συστημάτων γίνεται με διάφορους νευροδιαβιβαστές που λειτουργούν σαν αγγελιοφόροι, με κυριότερο εκπρόσωπο την σεροτονίνη, η οποία συμμετέχει στην κινητικότητα και στη εκκριτική λειτουργία του εντέρου καθώς επίσης και στην αντίληψη του πόνου. Τα συμπτώματα εμφανίζονται όταν υπάρχει διαταραχή, στη λειτουργική σχέση αυτών των συστημάτων. Είναι προφανής η πολυπλοκότητα και η ερμηνεία της παθογένειας του συνδρόμου. Η επικρατέστερη άποψη είναι, ότι οι ασθενείς που πάσχουν από σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, φαίνεται να έχουν αυξημένη αντίληψη των επώδυνων ερεθισμάτων. Έτσι αντιλαμβάνονται τον πόνο ακόμα και σε άπλα ερεθίσματα, όπως σε ήπια διάταση του εντέρου, συμπτώματα που σε άλλους ανθρώπους δεν θα ήταν αντιληπτά.
Ποιος ο ρόλος του στρες στην εκδήλωση του συνδρόμου;
Οι ψυχολογικοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί στην αιτιολογία του συνδρόμου. Μεγάλος αριθμός των ασθενών που ζητά ιατρική βοήθεια, στα πλαίσια της αντιμετώπισης των συμπτωμάτων του ευερέθιστου εντέρου, πάσχει από άγχος, κατάθλιψη, υστερία και άλλα ψυχιατρικά νοσήματα. Το στρες όμως δεν σχετίζεται αιτιολογικά με το ευερέθιστο έντερο. Προκαλεί όμως έξαρση των επεισοδίων και των συμπτωμάτων του ευερέθιστου εντέρου σε ασθενείς που πάσχουν από το σύνδρομο.
Ποιο είναι το κόστος στη ζωή των ασθενών;
Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου είναι μια καλοήθη πάθηση, από τις συχνότερες στην γαστρεντερολογία, που ταλαιπωρεί όμως μεγάλο αριθμό ασθενών. Οι περισσότεροι ασθενείς ανταποκρίνονται στη συνήθη θεραπεία, με αποτέλεσμα το κόστος της νόσου να μην είναι μεγάλο, πέρα από κάποιους διατροφικούς περιορισμούς. Ένα ποσοστό όμως περίπου 20-30% ταλαιπωρείται από τα συμπτώματα της νόσου. Πρόκειται συνήθως για ασθενείς που επισκέπτονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα διαφορετικούς ιατρούς, και προσπαθούν απεγνωσμένα να βρουν θεραπεία στην πάθηση τους
.
Πως τίθεται η διάγνωση;
Η διεθνής επιστημονική κοινότητα έχει θεσπίσει κριτήρια διάγνωσης του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου. Αυτά είναι τα Κριτήρια Ρώμης ΙΙΙ τα οποία είναι τα ακόλουθα:
Υποτροπιάζον κοιλιακό άλγος ή κοιλιακή δυσφορία για τουλάχιστον 3 ημέρες το μήνα τους τελευταίους 3 μήνες, συνοδευόμενο από 2 ή περισσότερα από τα παρακάτω:
1. Βελτίωση με την αφόδευση
2. Η έναρξη να συνοδεύεται από αλλαγή στη συχνότητα των κενώσεων
3. Η έναρξη να συνοδεύεται από αλλαγή στη σύσταση των κενώσεων
Τα κριτήρια πρέπει να πληρούνται τους 3 τελευταίους μήνες, αλλά η έναρξη των συμπτωμάτων να είναι τουλάχιστον 6 μήνες πριν.
Επίσης συμπτώματα τα οποία υποστηρίζουν τη διάγνωση χωρίς όμως να είναι απαραίτητα για να τεθεί η διάγνωση είναι:
- διάρροια, δυσκοιλιότητα ή εναλλαγές των κενώσεων
- παθολογική σύσταση των κοπράνων (σκληρά ή υδαρή κόπρανα)
- διαταραχές αφόδευσης (έντονη προσπάθεια, αίσθημα ατελούς κένωσης)
- μετεωρισμός (αίσθημα κοιλιακής διάτασης)
- αποβολή βλέννης με τις κενωσεις
Αξίζει να σημειωθεί ότι ορισμένα συμπτώματα δεν έχουν καμία σχέση με το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου και πρέπει να τονιστούν ιδιαίτερα. Αυτά είναι:
πυρετός, ανορεξία, απώλεια βάρους, πόνος που ξυπνά τον άρρωστο, αίμα στις κενώσεις, έναρξη των συμπτωμάτων μετά την ηλικία των 50 ετών. Τα συμπτώματα αυτά παραπέμπουν σε άλλη νόσο και πρέπει να διερευνώνται.
Ποιες είναι οι εξετάσεις που πρέπει να γίνουν;
Η διάγνωση βασίζεται στα συμπτώματα του ασθενή, με βάση τα διαγνωστικά κριτήρια Ρώμης ΙΙΙ όπως ειπώθηκε, και επιβεβαιώνεται με τις εξετάσεις που γίνονται από τον γαστρεντερολόγο, οι οποίες είναι αρνητικές για παθολογικά ευρήματα. Το ευερέθιστο έντερο είναι μια λειτουργική πάθηση του εντέρου και δεν οφείλεται σε οργανικό αίτιο. Οι εξετάσεις οι οποίες πρέπει να γίνουν είναι αιματολογικός έλεγχος, καλλιέργειες κοπράνων για μικρόβια και παράσιτα, έλεγχος του παχέος εντέρου με κολονοσκόπηση, υπερηχογράφημα κοιλίας ή αξονική τομογραφία κοιλίας.
Πως αντιμετωπίζεται η πάθηση: Πότε χορηγούνται φάρμακα;
Πρέπει να τονιστεί ότι πρόκειται για χρόνια κατάσταση, με εξάρσεις και υφέσεις, και η αντιμετώπιση της πρέπει να εξατομικεύεται, διότι δεν διαθέτουμε το φάρμακο για τη θεραπεία της. Κυρίαρχο ρόλο στην αντιμετώπιση της παίζει, η σχέση εμπιστοσύνης του ιατρού με τον ασθενή, και η κατανόηση από τον ασθενή της καλοήθους φύσης της νόσου και της άριστης μακροχρόνιας πρόγνωσης. Η περαιτέρω προσέγγιση περιλαμβάνει τις διαιτητικές τροποποιήσεις και τη φαρμακευτική αγωγή. Οι περιπτώσεις που δεν θα ανταποκριθούν με τη δίαιτα, αντιμετωπίζονται με φαρμακευτική αγωγή, ανάλογα με τα συμπτώματα, όχι όμως πάντα ικανοποιητικά. Έτσι χορηγούνται:
- Αντιχολινεργικά - σπασμολυτικά φάρμακα που αντιμετωπίζουν τον κοιλιακό πόνο.
- Αντικαταθλιπτικά φάρμακα τα οποία έχουν και αναλγητικές ιδιότητες ανεξάρτητα από την επίδραση τους στην ψυχική διάθεση
- Αγχολυτικά φάρμακα
- Ανταγωνιστές της σεροτονίνης
- Ένα αντιβιοτικό, η ριφαξιμίνη, σε υψηλές δόσεις και σε περιοδική χορήγηση έχει χρησιμοποιηθεί με ικανοποιητικά αποτελέσματα κυρίως σε περιπτώσεις όπου προεξάρχει η διάρροια και ο μετεωρισμός.
- Προβιοτικά.
Πόσο σημαντική στην αντιμετώπιση του συνδρόμου είναι η αλλαγή των διατροφικών συνηθειών των πασχόντων; Ποια τρόφιμα πρέπει να προτιμούν και ποια να αποφεύγουν οι ασθενείς;
Η αλλαγή των διατροφικών συνηθειών αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του ευερέθιστου εντέρου. Όπως ειπώθηκε η αντιμετώπιση εξατομικεύεται ανάλογα με τα συμπτώματα. Η νόσος εκδηλώνεται με κοιλιακό πόνο αλλά μπορεί να συνοδεύεται από μετεωρισμό, διάρροια ή δυσκοιλιότητα. Η διακοπή της λήψης γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων μπορεί να είναι η θεραπεία σε όσους έχουν ανεπάρκεια λακτάσης (ενός ενζύμου που διασπά την λακτόζη του γάλακτος). Σε ασθενείς που συνυπάρχει μετεωρισμός, συνιστάται η διακοπή τροφών και υγρών που παράγουν αέρια (όσπρια, λαχανικά, ξηροί καρποί, κρεμμύδια, αεριούχα ποτά, αναψυκτικά, καφεΐνη , φρουκτόζη κτλ). Σε ασθενείς που παρουσιάζουν δυσκοιλιότητα, η χορήγηση φυτικών ινών μπορεί να βοηθήσει αλλά χρειάζεται προσοχή διότι υπάρχει πιθανότητα να επιδεινώσουν τυχόν συνυπάρχον μετεωρισμό. Σύσταση για σταδιακή έναρξη με μικρές ποσότητες. Σε ασθενείς που κυριαρχεί η διάρροια οι τροφές χωρίς υπόλειμμα δηλαδή χωρίς φυτικές ίνες μπορεί να βοηθήσουν. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών ανταποκρίνεται ικανοποιητικά σε αυτές τις διατροφικές τροποποιήσεις και σταδιακά σε περιόδους ύφεσης μπορεί να επαναχορηγηθούν τα λεγόμενα ‘’απαγορευμένα’’ τρόφιμα και ανάλογα με τα συμπτώματα να αποσύρονται εκ νέου.
Η σωματική δραστηριότητα έχει θέση στην αντιμετώπιση της πάθησης;
Η άσκηση και γενικότερα η σωματική δραστηριότητα έχουν θέση στην αντιμετώπιση του συνδρόμου με δύο κύριους άξονες. Βοηθούν στην κινητικότητα και την καλή λειτουργία του εντέρου με βελτίωση του πόνου και του μετεωρισμού. Ταυτόχρονα η ευεξία η οποία προκαλείται με την άσκηση προκαλεί μείωση του στρες και του άγχους τα οποία όπως ειπώθηκε προάγουν την έξαρση των επεισοδίων του ευερέθιστου εντέρου.